Prawdziwy noblista - Henryk Sienkiewicz

W rozprawie " Rzeczywistość historyczna" Stefan Kulczycki wyróżnił trzy rodzaje powieści historycznej: 

• pierwszy, w którym fakty historyczne tak przytłaczają treść utworu i życie jego bohaterów,
  ze właściwie powieść staje się zbeletryzowaną historią; 

• drugi, w którym historia istnieje tylko z nazwy i daty, ale ludzie i ich dzieje nie pasują
  do epoki, są bądź współcześni czasom autora, bądź istnieją poza czasem tak, iż z ich życia, zachowania i kultury materialnej, wśród której bytują, nie można odgadnąć, jaką epokę
  w istocie przedstawiają; 

• trzeci wreszcie rodzaj to utwór, w którym wydarzenia dają ramy historyczne, epoka- imiona właściwych jej bohaterów, autor zaś bohaterów tych ukazuje takimi, jakimi mogli być lub byli ludzie owej epoki, jakim było ich życie oraz kultura duchowa i materialna. 

Powieści Sienkiewicza zaliczył do trzeciej kategorii. "Trylogia" - dzieło które przyniosło mu sławę największego pisarza historycznego w Polsce. Dzieło w którym autor zagłębia się w  historię szlacheckiej polski i w powieści ożywia jej dzieje nowym blaskiem.

Źródło: Wikipedia https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Henryk_Sienkiewicz.PNG

"Ogniem i mieczem", powieść z czasów buntów kozackich. nie daje prawdziwego obrazu tych czasów, ale bogactwo typów i postaci, świetne sceny batalistyczne i rozmach z jakim nakreślił pisarz tętniący życiem wizerunek Polski XVII wieku nadaje temu dziełu charakter wybitny. Interesująco skonstruowana historia losów Skrzetuskiego i jego ukochanej, wpleciona w tło historycznych wydarzeń, piękno języka dostosowanego do epoki i przy tym z niebywałym artyzmem ukazany dziki, stepowy urok ukraińskiej przyrody sprawia,że książkę czyta się  z dużym zainteresowaniem.

W "Potopie" autor przedstawił rzeczywistość polską  XVII wieku w bardziej realnej prawdzie dziejowej. To czas kiedy na kraj osłabiony wojną z carem moskiewskim i kozakami napadają Szwedzi, kiedy szarpią go Rakoczy, łupią Turcy i Tatarzy. Autor nie waha się pokazać tu winowajców słabości kraju - magnaterii i szlachty. Od tego obrazu rozprzężenia i upadku  jaśniej bije męstwo prostego ludu, jego przywiązanie do ojczyzny i króla. I tu umiejętność harmonijnego wiązania wątków historycznych z osobistymi losami bohaterów,  niezwykła plastyka opisów i typów ludzkich,wreszcie język soczysty, z umiarem zarchaizowany czynią z tej części "Trylogii" arcydzieło polskiej prozy historycznej.

Ostatni człon to "Pan Wołodyjowski" gdzie autor opisuje walkę z  turecko - tatarską hordą niszczącą ówczesne kresy Rzeczypospolitej,

 W "Trylogii" stworzył Sienkiewicz niezapomniane typy rycerzy- bohaterów jak Skrzetuski, Longinus, Podbipięta, Kmicic - Babinicz i "mały rycerz" Wołodyjowski, czy Zagłoba - łgarz i facecjonista, który do dzisiaj jest postacią przysłowiową i niewyczerpanym źródłem humoru.

Następne dzieło historyczne to"Krzyżacy"- prawdziwe mistrzostwo w artystycznym konstruowaniu wizji przeszłości. Odwieczne zmagania Polski i Słowiańszczyzny z zalewem germańskim, nieustające boje z zakonem krzyżackim, zakończone zwycięstwem pod Grunwaldem- znalazły w Sienkiewiczu piewcę na miarę wielkości tych wydarzeń. I tu w sposób niezrównany miesza i wiąże watki miłosne z dziejami, mocno osadzając życie bohaterów w historii. Mistrzowsko skreślone sceny batalistyczne, jak obraz bitwy pod Grunwaldem, w głównych zarysach powtórzony za Długoszem, nie ma sobie równego w literaturze. Z kart arcydzieła bije niezachwiana wiara w naród, który miał tak wielka historię, a wczasach niewoli wiara ta podtrzymywała niewygasłe nadzieje i dążenia do niepodległości.

Oprócz historii polskiej pisarz zainteresował się także starożytnością, czego owocem była słynna powieść "Quo vadis?". Obraz starożytnego Rzymu za Nerona jest tak sugestywny że czytelnik wybacza pisarzowi  nieścisłości historyczne w obrazie dwóch ścierających się sił: imperium pogańskiego i świata chrześcijan. Najpiękniejsze fragmenty książki stanowią obraz pogańskiego Rzymu który namalowany piórem Sienkiewicza sprawia że "Quo vadis?" jest wciąż najpoczytniejszą książką świata.

Powieści historyczne Sienkiewicza , wspaniałego stylisty, świetnego malarza życia i obyczajów dawnej Polski, twórcy całego legionu różnorodnych typów ludzkich, ukazanych prawdziwie i realistycznie na szerokim tle dziejów - na zawsze powinny pozostać trwałym skarbem naszej literatury narodowej.

Halina Perkowska

http://prostadrogadonieba.blogspot.com/2015/06/powiesci-historyczne-henryka.html